تحلیل لثه چیست؟

تحلیل لثه که با نام علمی “عقب نشینی لثه” (Gingival Recession) نیز شناخته میشود، یکی از شایع ترین مشکلات دهان و دندان است که میتواند افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت زمانی رخ میدهد که حاشیه بافت لثه ای که دندان را احاطه کرده است، دچار فرسایش شده یا به سمت عقب کشیده میشود و بخش بیشتری از دندان یا ریشه آن را نمایان میسازد. این فرایند معمولاً به آهستگی و به تدریج اتفاق می افتد و بسیاری از افراد ممکن است در مراحل اولیه متوجه آن نشوند. با این حال، عدم درمان تحلیل لثه میتواند منجر به عوارض جدی مانند حساسیت شدید دندان، افزایش خطر پوسیدگی ریشه، ظاهر نامناسب دندان ها و در نهایت، لق شدن و از دست دادن دندان به دلیل تخریب استخوان نگهدارنده شود.

این مقاله با بهره گیری از دیدگاه های تخصصی دکتر احسان مهریزی متخصص ارتودنسی، به بررسی جامع دلایل، روش های پیشگیری و گزینه های درمانی موجود برای این عارضه میپردازد.

تحلیل لثه چیست؟

آیا می دانید تحلیل لثه چیست؟ اگر احساس می کنید که بعضی دندان هایتان بلندتر شده یا مرتب به گرما و سرما حساسیت نشان می دهد، احتمال دارد که تحلیل رفتن لثه هایتان شروع شده باشد و بخشی از ریشه دندان نمایان شده باشد. این مشکل به صورت پاکت های عمیقی نمودار می شود، که باکتری ها در آنجا رشد می کنند و به استخوان نگهدارنده دندان آسیب می زنند. چون لثه از روی دندان عقب می رود، دندان بلندتر به نظر می آید. در مراحل بعدی دندان لق می شود، می افتد یا در نهایت توسط دندانپزشک کشیده می شود.

تحلیل رفتن لثه معمولاً به تدریج و به آهستگی رخ می دهد. جراحی پیوند لثه که به منظور درمان لثه تحلیل رفته انجام می شود، از تحلیل رفتن بیشتر بافت لثه جلوگیری می کند. رعایت بهداشت دهان و دندان و نوشیدن آب کافی و خوردن غذای سالم نیز به پیشگیری از این مشکل کمک می نماید. در ادامه این مقاله می خواهیم به دلایل تحلیل رفتن لثه و علائم آن بپردازیم.

این عارضه نه تنها زیبایی لبخند را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه میتواند نشانه ای از بیماری های زمینه ای لثه باشد که سلامت کلی دهان و دندان را به خطر می اندازد. پریودنتال لثه یکی از شدیدترین این بیماری ها است.

علت تحلیل رفتن لثه ها چیست؟

شایع ترین عللی که باعث کوچک شدن و یا عقب رفتن لثه ها می شود عبارتند از:

• بیماری لثه: بیماری لثه عفونتی باکتریایی است، که به بافت لثه و استخوانی که دندان های شما را در جای خود ثابت نگه می دارد آسیب می رساند.
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: افرادی که بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نمیکنند، بیشتر از سایر افراد دچار پوسیدگی دندان و بیماری های مربوط به لثه می شوند. این فعالیت ها باکتری ها را به طور کامل از فضای دهان خارج می کنند.
• استعمال دخانیات: افراد سیگاری و افرادی که از محصولات دخانی استفاده می کنند به شدت مستعد تجمع پلاک و جرم دندان هستند.
• استفاده از بریج یا دندان مصنوعی: روکش های دندان یا بریج که جایگزین دندان از دست رفته می شوند، باعث فشار آمدن به لثه و تخریب آن ها می شوند.
• افراط در مسواک زدن: بیش از حد مسواک زدن، وارد کردن فشار زیاد به دندان ها حین تمیز کردنشان، استفاده از مسواک های نا مرغوب و موارد مشابه، باعث تحلیل دندان و تحلیل لثه می شوند.
• ژنتیک و بیماری های وراثتی: تحقیقات پزشکی نشان داده است، ۳۰% از افرادی که به صورت اصولی و مداوم بهداشت دهان را رعایت می کنند بازهم دچار مشکلات مربوط به دهان و دندان  می شوند.
• ازدحام، شلوغی و کج بودن دندان ها: اگر دندان ها در موقعیت منظم قرار نداشته باشند و یا فک ها با هم نا هماهنگ باشند، رعایت بهداشت دهان و دندان دشوارتر خواهد بود و این می تواند به تحلیل لثه در افرادی که دندان های کجی دارند منجر شود.

آیا تا به حال از خمیر دندان زغالی استفاده کردید؟

علائم تحلیل لثه چیست؟

تشخیص این مورد برای بیمار کار دشواری است، زیرا این مشکل پیشرونده است و به مرور و در طول چند سال اتفاق می افتد. به دلیل این که تغییرات لثه بر اثر تحلیل به کندی اتفاق می افتند، ممکن است فرد خیلی زود متوجه تحلیل رفتن لثه ها نشود. با مراجعه منظم به دندانپزشک می توان از سلامت لثه اطمینان پیدا کرد. اما می توان موارد زیر را مهم ترین نشانه های تحلیل لثه تلقی کرد:

• حساسیت به سرما و گرما
• تغییر ظاهر دندان
• خونریزی از لثه
• لثه های قرمز و متورم
• بوی بد دهان
• لق شدن دندان ها

با این حال، در بسیاری از افراد، این علائم، بروز نمیکنند. بنابراین، آن ها نمیتوانند از عقب نشینی لثه خود آگاه شوند. درمان دندان های حساس اغلب با شناسایی علت اصلی آن، یعنی تحلیل لثه، آغاز میشود.

آیا تحلیل لثه قابل درمان است؟

بله، خوشبختانه تحلیل لثه قابل درمان است، اما رویکرد درمانی به شدت و علت اصلی آن بستگی دارد. هدف اصلی درمان، متوقف کردن روند پیشرفت تحلیل، کاهش علائم و در صورت امکان، بازسازی بافت از دست رفته است.

• درمان موارد خفیف: اگر تحلیل لثه در مراحل اولیه باشد و به دلیل بیماری لثه (ژنژیویت) ایجاد شده باشد، درمان معمولاً غیرجراحی است. این درمان شامل جرم گیری عمیق (روت پلنینگ) برای حذف پلاک و جرم از زیر خط لثه و آموزش دقیق روش های صحیح بهداشت دهان و دندان است.
• درمان موارد متوسط تا شدید: در مواردی که این مشکل پیشرفته تر است یا باعث ایجاد حساسیت شدید و ظاهر نامناسب شده است، معمولاً درمان های جراحی توصیه میشود. اصلی ترین روش جراحی، پیوند لثه است.
• جراحی پیوند لثه: در این روش، جراح پریودنتیست (متخصص لثه) بافتی را از ناحیه دیگری از دهان بیمار (معمولاً از کام) برداشته و آن را به ناحیه ای که دچار این مسئله شده است، پیوند میزند تا ریشه نمایان شده را بپوشاند.
• اهمیت تشخیص علت: درمان موفقیت آمیز تحلیل لثه نیازمند شناسایی و مدیریت علت اصلی آن است. برای مثال، اگر تحلیل به دلیل دندان قروچه باشد، استفاده از نایت گارد برای کنترل آن ضروری است.

پیشگیری از تحلیل لثه چگونه ممکن است؟

پیشگیری از تحلیل لثه بسیار ساده تر و کم هزینه تر از درمان آن است. با رعایت چند نکته کلیدی در سبک زندگی و بهداشت دهان و دندان، میتوانید ریسک ابتلا به این عارضه را به طور چشمگیری کاهش دهید.

مهم ترین قدم، رعایت دقیق و صحیح بهداشت دهان و دندان است. این شامل مسواک زدن دو بار در روز با یک مسواک نرم (Soft) و با روش صحیح (حرکات دایره ای ملایم) است تا از آسیب به لثه ها جلوگیری شود. استفاده روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندان ها نیز برای حذف پلاک و جلوگیری از بیماری لثه، حیاتی است. همچنین، مراجعات منظم به دندانپزشک (هر شش ماه یکبار) برای معاینه و جرم گیری حرفه ای، به تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل و جلوگیری از پیشرفت آن کمک میکند. ترک سیگار و محصولات دخانی نیز یکی از موثرترین راه ها برای حفظ سلامت لثه ها است.

درمان تحلیل لثه با جراحی چگونه انجام میشود؟

جراحی پیوند لثه، استاندارد طلایی برای درمان تحلیل لثه شدید است. این فرایند تخصصی توسط یک پریودنتیست انجام میشود و هدف آن پوشاندن ریشه نمایان شده و تقویت بافت لثه است.

• پیوند بافت همبند (Connective Tissue Graft): این شایع ترین روش است. جراح یک فلپ کوچک در سقف دهان (کام) ایجاد کرده و قطعه ای از بافت همبند زیرین را برمیدارد. سپس این بافت به ناحیه تحلیل رفته لثه بخیه زده میشود.
• پیوند آزاد لثه (Free Gingival Graft): در این روش نیز بافت مستقیماً از کام برداشته میشود، اما شامل لایه سطحی نیز میباشد. این روش بیشتر برای تقویت لثه های نازک کاربرد دارد.
• پیوند پدیکل (Pedicle Graft): در این تکنیک، بافتی از لثه مجاور دندان آسیب دیده، بدون اینکه به طور کامل جدا شود، بر روی ناحیه تحلیل رفته کشیده و بخیه زده میشود. این روش تنها در صورتی امکان پذیر است که بافت کافی در اطراف دندان وجود داشته باشد.
• استفاده از مواد جایگزین: آینده درمان های ارتودنسی و پریودنتولوژی به سمت استفاده از مواد جایگزین بافت (Allograft) حرکت میکند تا نیاز به برداشتن بافت از کام بیمار و ایجاد زخم دوم، از بین برود.

جدول مقایسه ای: روش های مختلف جراحی برای تحلیل لثه

درمان تحلیل لثه چقدر طول میکشد؟

مدت زمان درمان تحلیل لثه بسته به روش درمانی انتخابی متفاوت است. اگر مورد خفیف باشد و با جرم گیری عمیق (غیر جراحی) درمان شود، این فرایند معمولاً در یک یا دو جلسه انجام میشود و بهبودی لثه ها طی چند هفته حاصل میگردد.

در صورتی که نیاز به جراحی پیوند لثه باشد، خود عمل جراحی معمولاً بین ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد. دوره بهبودی اولیه پس از جراحی، حدود ۱ تا ۲ هفته است که در این مدت باید رژیم غذایی نرم داشته باشید و از مسواک زدن ناحیه جراحی شده خودداری کنید. بهبودی کامل بافت لثه و مشاهده نتیجه نهایی زیبایی، ممکن است چندین ماه (معمولاً ۳ تا ۶ ماه) زمان ببرد. هزینه ارتودنسی و درمان های لثه معمولاً به صورت جداگانه محاسبه میشوند.

آیا تحلیل لثه باعث بوی بد دهان میشود؟

بله، تحلیل لثه میتواند یکی از دلایل اصلی بوی بد دهان (هالیتوزیس) باشد.

• ایجاد پاکت های پریودنتال: با عقب نشینی لثه، فضایی بین لثه و دندان به نام “پاکت” ایجاد میشود. این پاکت ها مکان های ایده آلی برای گیر کردن ذرات غذا و تجمع باکتری های بی هوازی هستند.
• تولید ترکیبات گوگردی: این باکتری ها با تجزیه پروتئین های موجود در باقی مانده های غذایی، ترکیبات گوگردی فرّاری (VSCs) تولید میکنند که عامل اصلی بوی بد دهان هستند.
• التهاب و عفونت: وجود عفونت و التهاب در لثه ها (بیماری پریودنتال) که خود عامل تحلیل لثه است، نیز باعث ایجاد بوی نامطبوع میشود.
• راه حل: درمان تحلیل لثه و بیماری زمینه ای آن، با حذف این پاکت ها و کنترل عفونت، نقش بسیار موثری در رفع بوی بد دهان دارد. جرم گیری دندان در ارتودنسی و به طور کلی، برای سلامت لثه ضروری است.

درمان خانگی تحلیل لثه امکان پذیر است؟

مهم است که بدانید هیچ “درمان خانگی” قطعی برای برگرداندن بافت لثه تحلیل رفته وجود ندارد. بافت لثه پس از، از دست رفتن، به صورت خود به خودی بازسازی نمیشود. با این حال، راهکارهای خانگی و مراقبتی نقش بسیار حیاتی در “پیشگیری” از تحلیل بیشتر و “مدیریت” علائم دارند.

رعایت بهداشت دهان و دندان با استفاده از مسواک نرم و تکنیک صحیح، مهم ترین قدم است. استفاده از دهانشویه های طبیعی مانند آب نمک ولرم میتواند به کاهش التهاب لثه کمک کند. ماساژ ملایم لثه ها با انگشت تمیز نیز میتواند گردش خون را بهبود بخشد. مصرف یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از ویتامین C برای سلامت لثه ها مفید است. اما باید تأکید کرد که این روش ها جایگزین درمان تخصصی دندانپزشکی نمیشوند و در صورت مشاهده علائم، مراجعه به دندانپزشک ضروری است.

آیا تحلیل لثه باعث لق شدن دندان میشود؟

بله، در مراحل پیشرفته، تحلیل لثه میتواند منجر به لق شدن و در نهایت از دست دادن دندان شود.

• تحلیل استخوان نگهدارنده: تحلیل لثه اغلب نشانه ای از یک مشکل عمیق تر یعنی بیماری پریودنتال است. در این بیماری، عفونت باکتریایی نه تنها بافت لثه، بلکه استخوان آلوئولار که ریشه دندان را در خود نگه میدارد را نیز تخریب میکند.
• کاهش حمایت دندان: با تحلیل استخوان فک، دندان حمایت ساختاری خود را از دست میدهد. این وضعیت مانند پایه های یک ساختمان است که به تدریج فرسوده میشوند.
• افزایش حرکت دندان: با کاهش سطح استخوان، دندان به تدریج شروع به حرکت کرده و لق میشود. این فرایند در ابتدا ممکن است جزئی باشد، اما با پیشرفت بیماری، به حدی میرسد که دندان دیگر قابل نگهداری نیست.
• اهمیت درمان به موقع: درمان به موقع بیماری پریودنتال و تحلیل لثه با متوقف کردن روند تخریب استخوان، میتواند از لق شدن و از دست رفتن دندان ها جلوگیری کند.

چه زمانی برای تحلیل لثه به پزشک مراجعه کنیم؟

توصیه میشود که به محض مشاهده اولین علائم تحلیل لثه، برای ارزیابی به دندانپزشک مراجعه کنید.

• حساسیت دندانی جدید: اگر متوجه شدید که دندان هایتان به طور ناگهانی به سرما یا گرما حساس شدند، این میتواند نشانه ای از نمایان شدن ریشه باشد.
• بلندتر به نظر رسیدن دندان ها: اگر در آینه احساس میکنید یک یا چند دندان شما بلندتر از بقیه به نظر میرسند، این یک علامت کلاسیک از عقب نشینی لثه است.
• خونریزی مداوم لثه: خونریزی لثه ها هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن، نشانه التهاب و بیماری لثه است که میتواند به تحلیل لثه منجر شود.
• تغییر در رنگ یا بافت لثه: هرگونه قرمزی، تورم یا نرمی غیرعادی در لثه ها باید توسط دندانپزشک بررسی شود.
• معاینات منظم: حتی اگر هیچ علامتی ندارید، معاینات منظم دندانپزشکی (هر ۶ ماه) بهترین راه برای تشخیص زودهنگام مشکل است.

جدول مقایسه ای: پیشگیری در مقابل درمان تحلیل لثه

خدمات تخصصی مرتبط با سلامت لثه در کلینیک دکتر مهریزی

در کلینیک بهترین متخصص ارتودنسی شهرک غرب، ما با درک نیازها و سلایق متنوع بیماران، به خصوص نسل جوان، طیف کاملی از رنگ ها را برای ارتودنسی رنگی ارائه میدهیم تا درمان شما به یک تجربه مثبت و خاطره انگیز تبدیل شود.

• ارتودنسی بزرگسالان: ارائه رنگ های متنوع، از شاد تا رسمی، متناسب با استایل بزرگسالان.
• ارتودنسی ثابت: استفاده از با کیفیت ترین براکت ها و کش های رنگی.
• ارتودنسی متحرک: دستگاه های متحرک برای درمان های اولیه و دوره نگهداری.
• ارتودنسی نامرئی: سیستم پیشرفته اینویزیلاین برای یک درمان کاملاً نا محسوس.
• ارتودنسی سرامیکی: ترکیبی از زیبایی و کارایی با براکت های همرنگ دندان.
• ارتودنسی لینگوال: پیشرفته ترین سیستم ارتودنسی برای یک درمان کاملاً پنهان.

نتیجه گیری

تحلیل لثه یک عارضه شایع و پیشرونده است که در صورت عدم درمان، میتواند منجر به عواقب جدی برای سلامت دهان و دندان شود. کلید مقابله با این عارضه، پیشگیری از طریق رعایت بهداشت صحیح و مراجعات منظم دندانپزشکی است. در صورت بروز تحلیل، درمان های موثری از جرم گیری عمیق تا جراحی پیشرفته پیوند لثه وجود دارد که میتواند روند بیماری را متوقف کرده و زیبایی و سلامت را به لبخند شما باز گرداند. در کلینیک دکتر احسان مهریزی متخصص ارتودنسی، ما بر اهمیت سلامت لثه به عنوان زیربنای یک لبخند زیبا و پایدار تأکید داریم.

سوالات متداول

آیا لثه تحلیل رفته دوباره رشد میکند؟

خیر، بافت لثه پس از، از بین رفتن، به طور طبیعی و خود به خودی دوباره رشد نمیکند.

آیا مسواک برقی باعث تحلیل لثه میشود؟

خیر، اگر از مسواک برقی به درستی و با فشار مناسب استفاده شود، نه تنها باعث تحلیل لثه نمیشود، بلکه میتواند در حذف پلاک موثرتر از مسواک دستی عمل کند. اما استفاده نادرست و با فشار زیاد از هر نوع مسواکی (دستی یا برقی) میتواند به لثه ها آسیب برساند.

آیا تحلیل لثه در یک دندان میتواند به دندان های دیگر سرایت کند؟

خود تحلیل لثه مسری نیست.

آیا ویتامین خاصی برای جلوگیری از تحلیل لثه وجود دارد؟

داشتن یک رژیم غذایی متعادل برای سلامت لثه ها ضروری است. ویتامین C به طور خاص برای تولید کلاژن و سلامت بافت همبند لثه بسیار مهم است. کمبود شدید ویتامین C میتواند منجر به بیماری اسکوربوت شود که یکی از علائم آن، خونریزی و تورم لثه ها است. درمان دندان قروچه نیز به کاهش فشار کمک میکند.

آیا دهانشویه میتواند تحلیل لثه را درمان کند؟

دهانشویه های ضدعفونی کننده میتوانند به عنوان بخشی از یک برنامه بهداشتی جامع، به کاهش باکتری ها و کنترل التهاب لثه (ژنژیویت) کمک کنند، اما به تنهایی نمیتوانند مشکل ایجاد شده را درمان یا معکوس کنند.

آیا تحلیل لثه همیشه با درد همراه است؟

خیر، یکی از دلایل پیشرفت خاموش این بیماری همین است. تحلیل لثه، به خصوص در مراحل اولیه، معمولاً هیچ دردی ندارد. درد یا حساسیت معمولاً زمانی شروع میشود که ریشه دندان به مقدار قابل توجهی نمایان شود.

آیا بارداری میتواند باعث تحلیل لثه شود؟

تغییرات هورمونی در دوران بارداری میتواند لثه ها را نسبت به پلاک باکتریایی حساس تر کرده و منجر به وضعیتی به نام “ژنژیویت بارداری” شود. اگر این التهاب کنترل نشود، میتواند به بیماری پریودنتال و در نتیجه، تحلیل لثه منجر گردد.

منابع

• American Academy of Periodontology (AAP)
• National Institute of Dental and Craniofacial Research (NIDCR)