دندان نهفته

دندان نهفته به دندانی گفته می شود که به جای رویش در موقعیت صحیح خود در قوس دندانی، در زیر بافت لثه یا استخوان فک گیر کرده است. این عارضه که بیشتر برای دندان های عقل و نیش فک بالا رخ می دهد، می تواند منجر به مشکلات متعددی از جمله درد، عفونت، آسیب به دندان های مجاور و ایجاد کیست شود. تشخیص به موقع و برنامه ریزی یک طرح درمانی مناسب، که اغلب ترکیبی از جراحی و ارتودنسی است، برای جلوگیری از این عوارض ضروری است. در این مقاله جامع که با نظارت یک متخصص ارتودنسی غرب تهران تهیه شده، به بررسی کامل علل، روش های تشخیص و جدیدترین متدهای درمانی برای هدایت دندان های نهفته به جایگاه صحیح آن ها می پردازیم.

آشنایی با انواع دندان نهفته و شیوع آنها

اگرچه نام دندان نهفته اغلب با دندان عقل گره خورده است، اما این عارضه می تواند برای هر دندانی رخ دهد. شناخت انواع آن به درک بهتر پیچیدگی درمان کمک می کند.

• دندان عقل نهفته: این شایع ترین نوع دندان نهفته است. به دلیل کمبود فضا در انتهای فک، این دندان ها اغلب به صورت افقی، زاویه دار یا در زیر استخوان گیر می کنند.
• دندان نیش فک بالا نهفته: پس از دندان عقل، دندان نیش فک بالا بیشترین شیوع نهفتگی را دارد. به دلیل اهمیت بالای این دندان در زیبایی و عملکرد، حفظ و هدایت آن به داخل قوس دندانی اولویت اصلی درمان است.
• دندان پرمولر (آسیای کوچک) نهفته: این نوع نهفتگی شیوع کمتری دارد و معمولاً در فک پایین رخ می دهد.
• دندان ثنایای مرکزی نهفته: این یک اتفاق نادر است اما می تواند به دلیل ضربه در کودکی یا وجود دندان اضافه (مزیودنس) در خط وسط فک بالا رخ دهد.

آشنایی با علل اصلی ایجاد دندان نهفته

دلایل مختلفی می توانند در روند طبیعی رویش یک دندان اختلال ایجاد کرده و منجر به نهفته شدن آن شوند. این دلایل می توانند ژنتیکی یا محیطی باشند.

• کمبود فضا: این اصلی ترین و شایع ترین دلیل است. اگر اندازه فک نسبت به اندازه دندان ها کوچک باشد، فضای کافی برای رویش منظم تمام دندان ها وجود نخواهد داشت.
• تاثیر وراثت و ژنتیک در ارتودنسی: الگوهای نهفتگی دندان، مانند اندازه فک و دندان، می تواند از والدین به فرزندان به ارث برسد.
• مسیر رویش غیرطبیعی: گاهی اوقات جوانه دندان در موقعیت یا زاویه اشتباهی در استخوان فک قرار می گیرد و در مسیر نادرستی شروع به حرکت می کند.
• موانع فیزیکی: وجود دندان های اضافه (هایپردونتیا)، کیست های استخوانی یا باقی ماندن بیش از حد دندان شیری می تواند مسیر رویش دندان دائمی را مسدود کند.
• ضربه (تروما): وارد شدن ضربه به فک در دوران کودکی می تواند به جوانه دندان دائمی در حال رشد آسیب رسانده و مسیر رویش آن را تغییر دهد.

مال‌ اکلوژن به نا هماهنگی در قرار گیری دندان‌ ها و فک‌ ها گفته میشود که میتواند باعث مشکلات زیبایی، گفتاری و عملکردی در دهان شود و نیازمند درمان ارتودنسی است.

علائم و نشانه‌ های دندان نهفته

ممکن است سالها بدون علامت باقی بماند و تنها در عکس‌ برداری‌ های روتین تشخیص داده شود. اما در برخی موارد، میتواند با درد، التهاب لثه، بوی بد دهان، تورم فک یا حتی جا به‌ جایی سایر دندانها خود را نشان دهد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به دندانپزشک ضروری است.

شاید ندانید: تاثیر وراثت و ژنتیک در ارتودنسی

اهمیت تشخیص زود هنگام دندان نهفته

مطالعات جدید نشان میدهد که تشخیص زودهنگام دندان نیش یا سایر دندان‌ های نهفته (غیر از دندان عقل) منجر به شروع درمان در سنین پایینتر میشود. وقتی دندانپزشک عمومی یا مسئول بهداشت علائم نهفتگی را شناسایی میکند، بیمار باید سریعاً به متخصص ارتودنسی ارجاع داده شود.
در برخی موارد، حتی قبل از شروع درمان ارتودنسی، بیمار به جراح فک معرفی میشود تا دندان شیری باقی‌ مانده یا دندان مانع را خارج کند. گاهی هم جراحی بدون اتصال براکت انجام میشود تا رشد دندان به صورت طبیعی تحریک شود، که این روش جراحی ساده‌ تری به حساب می‌ آید. معاینه بالینی دندانپزشک همراه با تصویربرداری دقیق مانند عکس OPG یا CBCT، بهترین روش برای شناسایی محل، زاویه و وضعیت دندان نهفته است. این اطلاعات برای تصمیم‌ گیری درمانی بسیار حیاتی هستند.

آشنایی با روش های تشخیص دندان نهفته

تشخیص دقیق موقعیت دندان نهفته، اولین و مهم ترین قدم در برنامه ریزی درمان است. یک تشخیص صحیح به متخصص اجازه می دهد تا بهترین و کم تهاجمی ترین روش را برای درمان انتخاب کند.

• معاینه بالینی: دندانپزشک با مشاهده تاخیر در رویش یک دندان دائمی یا لمس یک برجستگی غیرطبیعی در لثه، به وجود آن شک می کند.
• رادیوگرافی پانورامیک (OPG): این عکس یک نمای کلی از تمام دندان ها و هر دو فک ارائه می دهد و معمولاً اولین ابزار تشخیصی برای شناسایی وجود و موقعیت کلی دندان نهفته است.
• رادیوگرافی CBCT: این تکنولوژی پیشرفته، یک تصویر سه بعدی بسیار دقیق از دندان نهفته و ساختارهای اطراف آن (مانند ریشه دندان های مجاور و سینوس) ارائه می دهد. ارتودنسی دیجیتال با استفاده از این تصاویر، امکان برنامه ریزی بسیار دقیق جراحی و مسیر حرکت دندان را فراهم می کند.

بیشتر بدانید: فک درد عصبی | درد فک

چرا درمان دندان نهفته نیش از اهمیت ویژه ای برخوردار است؟

در حالی که دندان های عقل نهفته معمولاً کشیده می شوند، رویکرد درمانی برای درمان دندان نیش نهفته با ارتودنسی کاملاً متفاوت است. دندان نیش که به آن “سنگ بنای قوس دندانی” نیز گفته می شود، نقش های حیاتی دارد. این دندان دارای بلندترین ریشه است و در گوشه قوس دندانی قرار گرفته و به حمایت از لب ها و شکل دهی به لبخند کمک می کند. علاوه بر این، دندان نیش در هدایت حرکات جانبی فک نقش کلیدی دارد و از سایر دندان ها در برابر نیروهای مخرب محافظت می کند. به همین دلیل، تمام تلاش متخصص ارتودنسی و جراح فک، حفظ این دندان ارزشمند و هدایت آن به موقعیت صحیح در قوس دندانی است.

• چه درمان‌ هایی برای دندان نهفته وجود دارد؟

بسته به نوع دندان، موقعیت آن و سن بیمار، درمان‌ ها متفاوت‌ هستند. دندان عقل نهفته معمولاً کشیده میشود، اما برای دندان‌ هایی مانند نیش بالا که نقش مهمی در زیبایی لبخند دارند، از روش‌ های جراحی همراه با ارتودنسی برای هدایت آنها به موقعیت صحیح استفاده میشود. در مواردی، ابتدا جراحی آشکار سازی انجام شده و سپس براکت و زنجیر به دندان وصل میشود تا با فشار تدریجی، دندان در جای درست خود قرار گیرد.

• جراحی دندان نهفته چگونه انجام میشود؟

جراحی آشکار سازی دندان نهفته معمولاً در مطب جراح فک و صورت و با بی‌ حسی موضعی یا آرام‌ بخش انجام میشود. این جراحی بسته به تعداد دندان‌ ها بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان میبرد. پس از آن ممکن است کمی تورم یا درد خفیف وجود داشته باشد که با داروهای ساده کنترل میشود. بیشتر بیماران تنها به چند روز استراحت و رژیم غذایی نرم نیاز دارند.

• مراقبت‌ های پس از جراحی دندان نهفته

رعایت دقیق توصیه‌ های جراح و متخصص ارتودنسی پس از عمل، تأثیر مستقیمی بر روند درمان دارد. استفاده منظم از دارو، پرهیز از خوردن غذاهای سفت و تیز، رعایت بهداشت دهان و شرکت در ویزیت‌ های پیگیری، از جمله نکات مهم در این دوره هستند. همچنین، در صورت استفاده از زنجیر ارتودنسی برای هدایت دندان، مراجعه به موقع به متخصص ارتودنسی ضروری است.

• تاثیر سن در درمان دندان نهفته

جراح فک و صورت همچنین باید دندان یا رشد اضافی استخوانی را که مانع رشد دندان های دائمی شده است، حذف کند. اگر راه رویش دندان باز باشد و فضای کافی تا سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی ایجاد شده باشد، احتمال بالایی وجود دارد که دندان نیش با کمک فشار طبیعی بیرون بیاید. اما اگر رویش این دندان تا ۱۳ یا ۱۴ سالگی طول بکشد، دندان نیش نهفته حتی با وجود جای خالی ایجاد شده برای رویش، بیرون نخواهد آمد. حال اگر بیمار سن زیادی داشته باشد (بیش از چهل سال)، احتمال بسیار بالایی وجود دارد که دندان در همان موقعیتی که هست گیر کند. در این موارد با وجود همه تلاش های متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت دندان بیرون نخواهد آمد. متاسفانه تنها انتخاب در این موقعیت خارج کردن دندان نهفته از دهان و در نظر گرفتن درمانی آلترناتیو برای جایگزینی آن در قوس دندان است.

• درمان ناهنجاری دندان نهفته از طریق ارتودنسی

در جراحی ساده ای که می تواند در مطب جراح انجام گیرد، بافت لثه بالای دندان نهفته برداشته می شود تا دندان پنهان زیر آن مشخص شود. اگر دندان شیری وجود داشته باشد، به طور همزمان از لثه خارج می شود. زمانی که مشخص شد، جراح براکت ارتودنسی را به آن نصب می کند. جراح زنجیر را به صورت موقت به سیم قوسی شکل ارتودنسی نصب می کند. در بیشتر مواقع، لثه به حالت اصلی خود برگردانده شده و بخیه می شود، در حالی که زنجیر متصل به دستگاه ارتودنسی به عنوان حفره ای کوچک در لثه باقی می ماند.

مقاله مرتبط: ارتودنسی چقدر طول میکشد؟

مقاله مفید: رژیم غذایی مناسب در دوران ارتودنسی

درمان دندان نهفته در جایگاه‌ های مختلف

• قاعده کلی درمان دندان‌ های نهفته: درمان دندان های نهفته با پیروی از اصولی مشخص برای تمامی دندان‌ ها قابل انجام است. در برخی موارد، هر دو دندان نیش بالا نهفته هستند که وضعیت غیر معمولی محسوب میشود. در این شرایط، فضای مناسب برای هر دو دندان به صورت همزمان در قوس دندانی آماده میشود.

• تفاوت در سختی درمان دندان‌ های قدامی و خلفی: دندان‌ های قدامی معمولاً کوچکتر و تک‌ ریشه‌ ای هستند و خارج‌ سازی آنها ساده‌ تر است. در مقابل، دندان‌ های آسیای نهفته به دلیل داشتن چند ریشه و موقعیت‌ شان در انتهای قوس دندانی، دشوارتر جا به‌ جا میشوند و نیاز به مانور های ارتودنسی پیچیده‌ تری دارند.

جدول خلاصه اطلاعات درباره دندان نهفته

عوارض و خطرات عدم درمان دندان نهفته

نادیده گرفتن یک دندان های نهفته می تواند منجر به مشکلات جدی و پیچیده ای در آینده شود که درمان آنها دشوارتر و پرهزینه تر خواهد بود.

• آسیب به ریشه دندان های مجاور: دندان نهفته در مسیر رویش اشتباه خود، می تواند به ریشه دندان های سالم مجاور فشار آورده و باعث تحلیل رفتن آنها شود.
• ایجاد کیست و تومور: کیسه بافتی که جوانه دندان را در بر گرفته است، می تواند با مایع پر شده و به یک کیست تبدیل شود. این کیست ها می توانند رشد کرده، استخوان فک را تخریب کرده و به دندان های اطراف آسیب برسانند.
• عفونت و التهاب: یک دندان نیمه رویش یافته، محلی برای گیر کردن غذا و تجمع باکتری هاست که می تواند منجر به التهاب لثه در ارتودنسی و عفونت های دردناک (پریکورونیت) شود.
• نا مرتبی دندان ها: فشار ناشی از دندان نهفته می تواند باعث درمان شلوغی دندان با ارتودنسی و کج شدن دندان های دیگر شود.
• درد: فشار دندان نهفته بر روی اعصاب می تواند باعث درد فک یا سردرد های ارجاعی شود.

آشنایی با هزینه های درمان دندان نهفته

هزینه درمان یک دندان نهفته به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان یک قیمت واحد برای آن تعیین کرد. این هزینه معمولاً ترکیبی از هزینه های مربوط به جراحی و درمان ارتودنسی است.

• هزینه جراحی: به پیچیدگی موقعیت نهفتگی و نوع بیهوشی مورد استفاده بستگی دارد.
• هزینه ارتودنسی: به مدت زمان درمان و نوع دستگاه های استفاده شده بستگی دارد. قیمت ارتودنسی کلی می تواند بر اساس این موارد متغیر باشد.
• رادیوگرافی های تشخیصی: هزینه عکس های OPG و CBCT نیز به هزینه های کلی اضافه می شود.

بسیاری از کلینیک های تخصصی، گزینه ارتودنسی اقساطی را برای تسهیل پرداخت هزینه ها به بیماران ارائه می دهند.

آشنایی با مراقبت های بعد از جراحی دندان نهفته

رعایت دقیق دستورالعمل های جراح پس از عمل، برای یک بهبودی سریع و بدون عارضه ضروری است.

• کنترل درد و تورم: استفاده از داروهای مسکن تجویز شده و کمپرس یخ در ۲۴ ساعت اول.
• رژیم غذایی: مصرف غذاهای نرم و خنک برای چند روز اول.
• بهداشت دهان: شستشوی ملایم دهان با آب نمک ولرم از روز دوم به بعد.
• محدودیت فعالیت: پرهیز از فعالیت های بدنی سنگین برای جلوگیری از خونریزی.

رعایت این نکات به کاهش درد و تورم کمک کرده و از عفونت محل جراحی جلوگیری می کند.

آشنایی با فرآیند جراحی و ارتودنسی برای دندان نهفته

این فرآیند تیمی، نیازمند هماهنگی دقیق بین جراح فک و صورت و متخصص ارتودنسی است و معمولاً شامل مراحل زیر می شود:

• مرحله اول: ایجاد فضا با ارتودنسی: قبل از جراحی، متخصص ارتودنسی با استفاده از بریس، فضای کافی را برای ورود دندان نهفته در قوس دندانی ایجاد می کند. این مرحله می تواند چند ماه طول بکشد.
• مرحله دوم: جراحی آشکار سازی: پس از ایجاد فضای کافی، بیمار به جراح فک و صورت ارجاع داده می شود. جراح با یک عمل سرپایی و با بی حسی موضعی، بافت لثه روی دندان نهفته را کنار زده و یک براکت ارتودنسی کوچک همراه با یک زنجیر طلایی را روی آن می چسباند.
• مرحله سوم: اعمال نیروی ارتودنسی: حدود دو هفته پس از جراحی، بیمار به متخصص ارتودنسی مراجعه می کند. متخصص با اتصال یک کش به زنجیر، نیروی ملایم و کنترل شده ای را برای شروع حرکت دندان به سمت پایین اعمال می کند.
• مرحله چهارم: هدایت نهایی: این فرآیند کشش تدریجی ماه ها طول می کشد و با ویزیت های منظم، دندان به آرامی به موقعیت نهایی خود در قوس دندانی هدایت می شود. آیا ارتودنسی درد دارد؟ این فرآیند معمولاً دردناک نیست و فقط حس فشار خفیفی ایجاد می کند.

انتظارات از جراحی و درمان ارتودنسی دندان نهفته

جراحی آشکار سازی دندان و نصب براکت معمولاً در مطب جراح فک و صورت و با بی‌ حسی موضعی همراه با آرام‌ بخش انجام میشود. در بیماران زیر ده سال، استفاده از آرام‌ بخش ضروری‌ تر به نظر میرسد.
زمان مورد نیاز برای جراحی یک دندان حدود ۴۵ دقیقه و برای هر دو دندان نیش، حدود یک ساعت است. اگر فقط آشکار سازی بدون براکت انجام شود، زمان لازم نصف خواهد شد. همه جزئیات در جلسه مشاوره با جراح شرح داده میشود.

• عوارض و مراقبت‌ های اولیه پس از جراحی: پس از جراحی، ممکن است مقداری خونریزی، ناراحتی یا تورم در ناحیه مشاهده شود. مصرف دارو های مسکن مانند ادویل معمولاً کافیست. تورم لب با کمپرس یخ کاهش مییابد و کبودی غیر شایع است.
• رژیم غذایی پس از جراحی دندان نهفته: پس از جراحی، رژیم غذایی نرم ضروری است. با بهبود توان جویدن، میتوان به رژیم عادی بازگشت، اما باید از خوردن غذاهای ترد مانند چیپس که ممکن است به محل جراحی آسیب بزنند، پرهیز کرد.

جدول مقایسه ای درمان دندان عقل نهفته و دندان نیش نهفته

دندان نهفته (دندان نیش بالا)

نیش بالا دومین دندانی است که معمولا به ناهنجاری دندان نهفته دچار می شود. دندان نیش دندانی مهم در قوس دندانی است و نقش مهمی را در شکل بایت ایفا می کند. دندان نیش بسیار محکم هستند و طولانی ترین ریشه ها را در میان دندان های انسان دارند. دندانهای نیش طوری طراحی شدند که اولین دندان هایی باشند که در هنگام بسته شدن آرواره به یکدیگر می رسند. به همین در هدایت بقیه دندان ها در شکل بایت موثرند.

به طور معمول دندان نیش آخرین دندان جلویی است که به صورت دائمی در می آید. این دندان ها در حدود سیزده سالگی در می آیند و باعث می شوند که هر گونه فضا میان دندان های جلویی اشغال شود. اگر دندان نیش نهفته شود، تلاش می شود تا به هر نحو در آمده و در جایگاه مناسب خود در قوس دندانی قرار گیرد. تکنیک هایی که برای کمک به رویش این دندان استفاده می شوند، می توانند برای هر دندان دیگری نیز انجام گیرند اما بیشتر برای کمک به دندان نیش بالا استفاده می شوند. شصت درصد دندان های نیش نهفته در کام دهان (فک بالا) قرار دارند. باقی دندان های نیش نهفته در میانه استخوان تکیه گاهی یافت می شوند که در سطحی بالاتر از ریشه های دندان های مجاور یا در سمت بیرونی قوس دندانی رو به صورت رشد کردند.

بیشتر بدانید: چگونه دندان های کج را بدون بریس صاف کنیم؟

خدمات کلینیک فوق تخصصی دکتر مهریزی

در کلینیک ما، درمان دندان نهفته به عنوان بخشی از یک طرح درمانی جامع ارتودنسی در نظر گرفته می شود. هدف ما نه تنها هدایت دندان نهفته به جایگاه صحیح خود، بلکه ایجاد یک رابطه ایده آل بین تمام دندان ها و هر دو فک برای دستیابی به لبخندی زیبا، عملکردی و پایدار است. ما با بهره گیری از بهترین متخصص ارتودنسی شهرک غرب و جدیدترین تکنولوژی های روز دنیا، بهترین و کارآمد ترین روش درمانی را برای شما برنامه ریزی می کنیم.

• ارتودنسی کودکان
• ارتودنسی بزرگسالان
• ارتودنسی ثابت
• ارتودنسی متحرک
• ارتودنسی نامرئی
• ارتودنسی سرامیکی
• ارتودنسی لینگوال

نتیجه گیری

دندان نهفته یک عارضه شایع است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می تواند منجر به مشکلات جدی برای سلامت دهان و دندان شود. در حالی که دندان های عقل نهفته معمولاً کشیده می شوند، دندان های مهمی مانند نیش باید با یک رویکرد تیمی و ترکیبی از جراحی و ارتودنسی، حفظ و به جایگاه صحیح خود هدایت شوند. تشخیص زودهنگام در سنین پایین، کلید موفقیت در این درمان پیچیده است. با انتخاب یک تیم درمانی مجرب و پیروی از دستورالعمل ها، می توان این چالش را با موفقیت پشت سر گذاشت و به لبخندی کامل و سالم دست یافت. کلینیک تخصصی دکتر احسان مهریزی متخصص ارتودنسی در شهرک غرب تهران با ارائه بالاترین سطح از درمان های ارتودنسی، همراه شما در این مسیر خواهد بود.

سوالات متداول

بهترین سن برای درمان دندان نهفته چه زمانی است؟

بهترین زمان برای تشخیص و برنامه ریزی درمان دندان نیش نهفته، در سنین پایین و حدود ۹ تا ۱۱ سالگی است. درمان در این سنین به دلیل پتانسیل رشد بیشتر فک و استخوان نرم تر، موفقیت آمیز تر و ساده تر است.

آیا جراحی دندان نهفته دردناک است؟

جراحی آشکار سازی با بی حسی موضعی انجام می شود و در حین عمل هیچ دردی احساس نخواهید کرد. پس از جراحی، ممکن است برای چند روز ناراحتی و تورم خفیفی داشته باشید که با مسکن های معمولی به خوبی کنترل می شود و معمولاً از درد فک ناشی از خود دندان نهفته کمتر است.

آیا ممکن است دندان نهفته پس از درمان، دوباره به جای خود بازگردد؟

خیر، زمانی که دندان با موفقیت به داخل قوس دندانی هدایت شده و در بایت صحیح قرار گیرد و دوره نگهداری با ریتینر به درستی انجام شود، در موقعیت جدید خود کاملاً پایدار خواهد بود و بازگشتی در کار نخواهد بود. نگهدارنده ارتودنسی نقش کلیدی در این ثبات دارد.

چه مدت طول می کشد تا یک دندان نهفته با ارتودنسی به جای خود بیاید؟

مدت زمان این فرآیند به عوامل مختلفی از جمله موقعیت اولیه دندان، سن بیمار و پاسخ بیولوژیک بدن بستگی دارد. به طور متوسط، فرآیند هدایت یک دندان نیش نهفته از زمان شروع اعمال نیرو می تواند بین ۶ ماه تا بیش از یک سال طول بکشد.

آیا همیشه برای درمان دندان نهفته نیاز به جراحی است؟

در اکثر موارد، برای دسترسی به دندان نهفته و اتصال براکت به آن، یک جراحی کوچک ضروری است. با این حال، در موارد بسیار نادری که دندان خیلی سطحی باشد، ممکن است بتوان بدون جراحی و فقط با ایجاد فضا، به رویش آن کمک کرد.

علاوه بر دندان نیش و عقل، کدام دندان دیگر ممکن است نهفته شود؟

اگرچه نادر تر است، اما دندان های آسیای کوچک (پرمولر)، به خصوص در فک پایین، و گاهی حتی دندان های ثنایای مرکزی بالا نیز می توانند دچار نهفتگی شوند.

منابع:

• https://www.mayoclinic.org
• https://www.aaoms.org