سیم پشت دندان بعد ارتودنسی که در دنیای دندانپزشکی با نام های نگهدارنده ثابت (Fixed Retainer) یا ریتینر لینگوال نیز شناخته میشود، یکی از مهم ترین ابزارها برای حفظ نتایج ارزشمند به دست آمده از درمان ارتودنسی است. پس از ماه ها یا سال ها تحمل بریس ها و دستیابی به دندان هایی کاملاً مرتب، آخرین چیزی که هر بیماری میخواهد، بازگشت دندان ها به حالت نامرتب اولیه است. اینجاست که نقش حیاتی نگهدارنده ها مشخص میشود. نگهدارنده ثابت، یک سیم نازک و سفارشی است که به طور دائمی به پشت دندان های جلویی (معمولاً شش دندان جلو در فک پایین و گاهی در فک بالا) چسبانده میشود تا از هرگونه حرکت و جابجایی ناخواسته آنها پس از برداشتن بریس ها جلوگیری کند.
این روش به دلیل ثابت و نامرئی بودن، یک گزینه ایده آل برای بسیاری از بیماران است. در کلینیک دکتر احسان مهریزی متخصص ارتودنسی، ما با بهره گیری از بهترین مواد و تکنیک ها، این نگهدارنده ها را برای تضمین ماندگاری لبخند شما ارائه میدهیم.
ثبت درخواست مشاوره
برای دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت با دکتر احسان مهریزی، متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت، فرم زیر را پر کنید.
سیم پشت دندان بعد ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد؟
سیم پشت دندان بعد ارتودنسی، که به آن نگهدارنده ثابت نیز گفته میشود، یک قطعه سیم نازک فلزی است که مطابق با فرم داخلی قوس دندانی شما شکل داده شده و با استفاده از مواد کامپوزیتی همرنگ دندان، به صورت دائمی به سطح پشتی دندان های پیشین چسبانده میشود. اصلی ترین و حیاتی ترین کاربرد این سیم، جلوگیری از پدیده “ریلاپس” یا بازگشت ارتودنسی است. دندان ها پس از حرکت توسط دستگاه های ارتودنسی، به دلیل وجود الیاف الاستیک در لثه و استخوان اطراف، تمایل طبیعی و قوی برای بازگشت به موقعیت نامرتب اولیه خود دارند. نگهدارنده ثابت با مهار کردن این دندان ها و متصل کردن آنها به یکدیگر، در برابر این نیروهای بازگشت مقاومت کرده و آنها را در موقعیت جدید و ایده آل خود تثبیت میکند.
این سیم معمولاً برای دندان های جلوی فک پایین که بیشترین تمایل به بازگشت و شلوغی مجدد را دارند، استفاده میشود. با این حال، استفاده از آن برای دندان های فک بالا نیز در شرایط خاصی، مانند بستن فاصله بین دندانی یا دیاستما، کاربرد دارد. این نگهدارنده به صورت ۲۴ ساعته و بدون نیاز به همکاری بیمار، وظیفه خود را انجام میدهد و به همین دلیل، یکی از قابل اعتماد ترین روش ها برای حفظ نتایج درمان در دراز مدت محسوب میشود. در واقع، این سیم یک بیمه دائمی برای سرمایه گذاری است که شما برای درمان ارتودنسی خود انجام داده اید.
اهمیت این ابزار به قدری است که بسیاری از متخصصان آن را بخش جدایی ناپذیر و نهایی درمان ارتودنسی میدانند. پذیرش و مراقبت صحیح از این نگهدارنده ارتودنسی، کلید موفقیت دائمی درمان شما است.
آیا میدانید: ارتودنسی چقدر طول میکشد؟
مزایا و معایب اصلی نگهدارنده ثابت (سیم پشت دندان)
مانند هر روش درمانی دیگری، استفاده از سیم پشت دندان بعد ارتودنسی نیز دارای مزایا و معایب خاص خود است که آگاهی از آنها به شما در تصمیم گیری و مدیریت بهتر آن کمک میکند.
- مزیت: اثربخشی بالا و عدم نیاز به همکاری: این بزرگترین مزیت نگهدارنده ثابت است. از آنجایی که این سیم به طور دائمی در دهان قرار دارد، وظیفه خود را به صورت ۲۴ ساعته انجام میدهد و موفقیت آن وابسته به یادآوری و همکاری بیمار برای گذاشتن و برداشتن نیست.
- مزیت: کاملاً نامرئی و راحت: این سیم در پشت دندان ها قرار میگیرد و از بیرون به هیچ وجه دیده نمیشود. همچنین پس از یک دوره کوتاه عادت کردن، بیمار وجود آن را احساس نخواهد کرد و در صحبت کردن نیز اختلالی ایجاد نمیکند.
- مزیت: تاثیر بر تغییر فرم لب بعد از ارتودنسی را حفظ میکند: با جلوگیری از بازگشت دندان ها، تمام نتایج زیبایی از جمله فرم لب ها و نیمرخ صورت نیز پایدار باقی میماند.
- عیب: دشواری در رعایت بهداشت: این اصلی ترین چالش نگهدارنده ثابت است. تمیز کردن ناحیه اطراف سیم و کامپوزیت های آن با مسواک و به خصوص نخ دندان، دشوارتر است و نیازمند استفاده از ابزارهای کمکی مانند نخ دندان سوپرفلاس یا واترجت میباشد.
- عیب: احتمال شکستگی یا جدا شدن: اگرچه این سیم ها مقاوم هستند، اما خوردن غذاهای بسیار سفت یا ضربه میتواند باعث شکستن سیم یا جدا شدن کامپوزیت آن از سطح دندان شود که نیازمند مراجعه به متخصص برای ترمیم است.
بیشتر بخوانید: کامپوزیت بعد از ارتودنسی
مراحل نصب سیم پشت دندان بعد ارتودنسی چگونه است؟
نصب نگهدارنده ثابت یک فرایند دقیق و بدون درد است که معمولاً بلافاصله پس از برداشتن بریس ها یا در جلسه بعدی انجام میشود. ابتدا، سطح پشتی دندان های جلویی به طور کامل تمیز و خشک میشود تا برای چسباندن کامپوزیت آماده باشد. سپس، متخصص ارتودنسی یک قطعه سیم نازک (معمولاً از جنس فولاد ضد زنگ یا الیاف تقویت شده) را متناسب با انحنای داخلی قوس دندانی شما شکل میدهد.
در مرحله بعد، این سیم با استفاده از ابزارهای خاصی در محل دقیق خود در پشت دندان ها نگه داشته میشود. با استفاده از نور آبی مخصوص (لایت کیور)، این کامپوزیت ها سفت و محکم میشوند و سیم را به طور دائمی به دندان ها متصل میکنند. کل این فرایند معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول میکشد و هیچ نیازی به تزریق بی حسی ندارد. رعایت دقیق اقدامات لازم قبل از ارتودنسی مانند جرم گیری به تمیز بودن سطح دندان و موفقیت این فرایند کمک میکند.
مطالعه مفید: ارتودنسی یک فک
مقایسه نگهدارنده ثابت و متحرک: کدام برای من بهتر است؟
انتخاب بین نگهدارنده ثابت (سیم پشت دندان) و نگهدارنده متحرک (پلاک شفاف یا هاولی) یکی از تصمیمات مهم در پایان دوره درمان است. این انتخاب به عوامل مختلفی بستگی دارد.
- میزان همکاری بیمار: اگر فردی فراموشکار هستید یا نگران هستید که نتوانید به طور منظم از پلاک متحرک استفاده کنید، نگهدارنده ثابت گزینه بسیار بهتری برای شماست، زیرا نیازی به همکاری ندارد.
- نوع ناهنجاری اولیه: برای بیمارانی که درمان آنها شامل بستن فضاهای بزرگ یا اصلاح شلوغی شدید دندان های جلو بوده است، نگهدارنده ثابت به دلیل پایداری بالاتر، اغلب انتخاب ارجح است.
- وضعیت بهداشت دهان: اگر در رعایت بهداشت دهان، به خصوص استفاده از نخ دندان، مشکل دارید، ممکن است نگهدارنده متحرک برای شما مناسب تر باشد، زیرا میتوانید آن را برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن کامل، از دهان خارج کنید.
- ترکیب هر دو روش: در بسیاری از موارد، بهترین متخصص ارتودنسی شهرک غرب یک رویکرد ترکیبی را توصیه میکند: استفاده از نگهدارنده ثابت برای فک پایین و یک پلاک متحرک برای فک بالا که شب ها استفاده میشود. این روش مزایای هر دو سیستم را با هم ترکیب میکند.
- هزینه: هزینه اولیه نصب نگهدارنده ثابت ممکن است کمی متفاوت از پلاک متحرک باشد، اما ریسک گم شدن یا شکستن پلاک متحرک ارتودنسی و هزینه جایگزینی آن را ندارد.
نحوه صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن با نگهدارنده ثابت
رعایت بهداشت دقیق در ناحیه سیم پشت دندان برای جلوگیری از تجمع پلاک، جرم و پوسیدگی دندان، امری حیاتی است. این کار نیازمند کمی دقت و استفاده از ابزارهای مناسب است.
برای مسواک زدن، باید توجه ویژه ای به سطح پشتی دندان ها داشته باشید. سر مسواک را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به خط لثه قرار دهید و با حرکات کوتاه و لرزشی، ناحیه بالا و پایین سیم و همچنین خود سیم را به خوبی تمیز کنید. استفاده از مسواک های بین دندانی (Interdental Brush) نیز برای تمیز کردن فضای زیر سیم و بین دندان ها بسیار موثر است. مهم ترین و چالش برانگیزترین بخش، استفاده از نخ دندان است.
از آنجایی که سیم مانع از عبور نخ دندان از بالا میشود، باید از ابزارهای کمکی استفاده کنید. جرم گیری دندان در ارتودنسی و پس از آن نیز به حفظ سلامت این ناحیه کمک میکند.
علل و راهکارهای جدا شدن یا شکستن سیم پشت دندان
- خوردن غذاهای بسیار سفت: گاز زدن مستقیم غذاهای سفت مانند ته دیگ، آجیل، یخ یا آبنبات با دندان های جلو، شایع ترین علت جدا شدن کامپوزیت یا شکستن سیم است.
- عادات دهانی نامناسب: استفاده از دندان ها به عنوان ابزار برای باز کردن در بطری یا جویدن اشیاء سخت مانند سر خودکار، میتواند به راحتی به نگهدارنده شما آسیب برساند.
- ضربه به دندان ها: وارد شدن ضربه به دندان های جلو در حین ورزش یا حوادث دیگر، میتواند باعث آسیب به سیم شود.
- تشکیل جرم سنگین: در صورت عدم رعایت بهداشت، تجمع شدید جرم در اطراف کامپوزیت ها میتواند به مرور زمان باعث ضعیف شدن اتصال و جدا شدن آن شود. این امر پلاک دندان را افزایش میدهد.
- اقدام فوری: در صورت جدا شدن یا شکستن سیم، باید در اسرع وقت به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنید.
مطالعه مفید: ارتودنسی یک فک
جدول مقایسه ای: انواع نگهدارنده های ارتودنسی
|
نوع نگهدارنده |
جنس |
مزایا |
معایب |
|
نگهدارنده ثابت (سیم پشت دندان) |
سیم فلزی (فولاد ضد زنگ) و کامپوزیت |
نامرئی، عدم نیاز به همکاری، اثربخشی بالا |
دشواری در رعایت بهداشت، احتمال شکستگی |
|
نگهدارنده متحرک هاولی (Hawley) |
آکریلیک (بخش کامی) و سیم فلزی |
قابل تنظیم، دوام بالا، امکان تمیز کردن آسان دندان ها |
قابل مشاهده بودن سیم جلویی، نیاز به همکاری بیمار |
|
نگهدارنده متحرک شفاف (Essix) |
پلاستیک شفاف (ترموفرمینگ) |
کاملاً نامرئی، راحت |
دوام کمتر از هاولی، احتمال تغییر رنگ، پوشاندن کامل دندان ها |
سیم پشت دندان تا چه مدت باید در دهان باقی بماند؟
این یکی از رایج ترین سوالات بیماران است و پاسخ آن در طول سال ها تغییر کرده است. در گذشته، متخصصان ارتودنسی معتقد بودند که استفاده از نگهدارنده ها برای چند سال پس از درمان کافی است. اما امروزه، با درک بهتر تمایل مادام العمر دندان ها به حرکت، فلسفه درمانی تغییر کرده است.
اکثر متخصصان ارتودنسی در حال حاضر به “نگهداری دائمی” (Permanent Retention) معتقدند. این به این معناست که تا زمانی که شما میخواهید دندان هایتان کاملاً مرتب باقی بماند، باید از نوعی نگهدارنده استفاده کنید. توصیه میشود این سیم تا زمانی که سالم است و مشکلی برای بهداشت دهان و دندان شما ایجاد نمیکند، برای سال های طولانی، و حتی به صورت مادام العمر، در دهان باقی بماند. خارج کردن آن باید تنها با تصمیم و صلاحدید متخصص ارتودنسی شما انجام شود.
آیا سیم پشت دندان باعث پوسیدگی میشود؟
سیم پشت دندان به خودی خود عامل پوسیدگی نیست. پوسیدگی دندان ناشی از فعالیت باکتری ها در پلاک دندانی است که از قندها تغذیه کرده و اسید تولید میکنند. با این حال، وجود سیم و کامپوزیت های نگهدارنده آن، میتواند تمیز کردن این ناحیه را دشوارتر کند.
اگر بیمار در رعایت بهداشت، به خصوص استفاده صحیح از نخ دندان و مسواک های بین دندانی، کوتاهی کند، پلاک باکتریایی به راحتی در اطراف و زیر سیم تجمع می یابد. این تجمع مداوم پلاک، ریسک پوسیدگی در سطح پشتی دندان ها و همچنین التهاب لثه را به شدت افزایش میدهد. بنابراین، خود سیم باعث پوسیدگی نمیشود، بلکه بهداشت نامناسب در حضور سیم است که میتواند مشکل ساز شود. با رعایت دقیق دستورالعمل های بهداشتی، میتوان از بروز حفره یا پوسیدگی دندان به طور کامل جلوگیری کرد.
هزینه نصب و ترمیم سیم پشت دندان چقدر است؟
هزینه مربوط به نگهدارنده ثابت معمولاً به دو بخش تقسیم میشود: هزینه نصب اولیه و هزینه های احتمالی ترمیم در آینده.
- هزینه نصب اولیه: در بسیاری از موارد، هزینه ارتودنسی کلی که در ابتدای درمان به بیمار اعلام میشود، شامل هزینه یک ست نگهدارنده (چه ثابت و چه متحرک) نیز میباشد. با این حال، برخی مطب ها ممکن است هزینه آن را به صورت جداگانه محاسبه کنند.
- هزینه ترمیم: اگر سیم پشت دندان شما جدا شود یا بشکند، برای ترمیم آن باید هزینه پرداخت کنید. این هزینه معمولاً به میزان آسیب بستگی دارد.
- ارتودنسی اقساطی: اگرچه هزینه نگهدارنده در پایان درمان پرداخت میشود، اما بهتر است از ابتدا در مورد تمام هزینه های جانبی احتمالی، از جمله هزینه ترمیم یا جایگزینی نگهدارنده ها، با متخصص خود صحبت کنید تا در برنامه ریزی مالی خود آنها را لحاظ نمایید.
آیا وجود سیم پشت دندان در عکس های رادیوگرافی یا MRI مشکل ساز است؟
این یک نگرانی رایج اما معمولاً بی مورد است.
در مورد تصویربرداری های پزشکی پیشرفته تر مانند MRI، در اکثر موارد نیازی به خارج کردن سیم نیست. با این حال، بسیار مهم است که قبل از انجام MRI، اپراتور دستگاه را از وجود نگهدارنده ثابت در دهان خود مطلع کنید. آنها میتوانند تشخیص دهند که آیا وجود این سیم با نوع تصویربرداری مورد نظر تداخل دارد یا خیر. در موارد بسیار نادری که نیاز به تصویربرداری دقیق از ناحیه سر و گردن باشد، ممکن است نیاز به خارج کردن موقت سیم باشد. آینده درمان های ارتودنسی ممکن است از مواد کاملاً غیر فلزی برای این منظور استفاده کند.
مشکلات احتمالی و راه حل های مربوط به نگهدارنده ثابت
با وجود مزایای فراوان، ممکن است در طول استفاده از سیم پشت دندان با چالش هایی روبرو شوید.
- التهاب لثه (Gingivitis): به دلیل دشواری در تمیز کردن، ممکن است لثه ها در ناحیه سیم دچار قرمزی و تورم شوند. راه حل اصلی، بهبود بهداشت با استفاده دقیق از نخ دندان سوپرفلاس و مسواک بین دندانی است.
- ایجاد جرم (Calculus): بزاق دهان، به خصوص در پشت دندان های پایین، سرشار از مواد معدنی است که میتواند به سرعت پلاک نرم را به جرم سخت تبدیل کند. راه حل، جرم گیری منظم توسط دندانپزشک (معمولاً هر ۶ ماه یکبار) است.
- ایجاد فاصله جزئی: اگر کامپوزیت تنها از روی یک دندان جدا شود و بیمار متوجه نشود، آن دندان ممکن است به تدریج کمی جابجا شود. راه حل، معاینات دوره ای و مراجعه فوری در صورت احساس هرگونه تغییر است.
- ایجاد مزاحمت برای زبان: در روزهای ابتدایی پس از نصب، ممکن است سیم کمی برای زبان ایجاد مزاحمت کند. این حس معمولاً طی یک هفته از بین میرود و زبان به آن عادت میکند. استفاده از موم ارتودنسی در روزهای اول میتواند کمک کننده باشد.
جدول مقایسه ای: مراقبت از انواع نگهدارنده های ارتودنسی
|
نوع نگهدارنده |
روش تمیز کردن |
نکات مهم نگهداری |
|
نگهدارنده ثابت (سیم پشت دندان) |
مسواک زدن دقیق، استفاده روزانه از نخ دندان سوپرفلاس یا واترجت |
پرهیز از خوردن غذاهای بسیار سفت، جرم گیری منظم توسط دندانپزشک |
|
نگهدارنده متحرک هاولی (Hawley) |
مسواک زدن روزانه با مسواک نرم و صابون، استفاده از قرص های پاک کننده |
همیشه در جعبه مخصوص نگهداری شود، دور از حرارت و حیوانات خانگی |
|
نگهدارنده متحرک شفاف (Essix) |
شستشو با آب سرد و مسواک نرم، استفاده از پاک کننده های مخصوص |
عدم شستشو با آب گرم (باعث تغییر شکل میشود)، همیشه در جعبه نگهداری شود |
خدمات تخصصی دوره نگهداری در کلینیک دکتر مهریزی
در کلینیک بهترین متخصص ارتودنسی شهرک غرب، ما معتقدیم که درمان ارتودنسی با برداشتن بریس ها به پایان نمیرسد. دوره نگهداری، بخش حیاتی و تضمین کننده موفقیت بلندمدت درمان شماست.
- ارتودنسی کودکان: تشخیص به موقع و درمان ناهنجاری های دندانی-فکی در سنین رشد.
- ارتودنسی بزرگسالان: ارائه راه حل های مدرن و متناسب با نیازهای بزرگسالان برای داشتن لبخندی زیبا.
- ارتودنسی ثابت: استفاده از براکت های فلزی یا سرامیکی برای اصلاح پیچیده ترین ناهنجاری ها.
- ارتودنسی متحرک: استفاده از پلاک های متحرک برای درمان های ساده تر یا به عنوان بخشی از درمان دو مرحله ای.
- ارتودنسی نامرئی: روشی شفاف و تقریبا نامرئی برای ردیف کردن دندان ها بدون دیده شدن دستگاه.
- ارتودنسی سرامیکی: بریس های همرنگ دندان که زیبایی بیشتری را در طول دوره درمان فراهم می کنند.
- ارتودنسی لینگوال: پیشرفته ترین روش ارتودنسی که در آن بریس ها در پشت دندان ها نصب می شوند.
ثبت درخواست مشاوره
برای دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت با دکتر احسان مهریزی، متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت، فرم زیر را پر کنید.
نتیجه گیری
سیم پشت دندان بعد ارتودنسی یا نگهدارنده ثابت، یک ابزار فوق العاده موثر و قابل اعتماد برای حفظ دائمی نتایج درمان ارتودنسی و جلوگیری از بازگشت دندان ها به حالت نامرتب است. این روش به دلیل نامرئی بودن و عدم نیاز به همکاری بیمار، گزینه ای ایده آل برای بسیاری از افراد، به ویژه برای دندان های فک پایین محسوب میشود. با این حال، موفقیت بلندمدت این نگهدارنده به شدت به رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان توسط بیمار و انجام معاینات منظم بستگی دارد. در کلینیک دکتر احسان مهریزی متخصص ارتودنسی، ما شما را در تمام مراحل دوره نگهداری برای تضمین این موفقیت همراهی خواهیم کرد.
سوالات متداول
آیا با وجود سیم پشت دندان میتوانم دندانم را روکش یا لمینت کنم؟
بله، امکان پذیر است، اما نیازمند هماهنگی بین دندانپزشک و متخصص ارتودنسی شما است. این موضوع در ارتودنسی دندان لمینت شده نیز صدق میکند.
اگر کامپوزیت نگهدارنده من رنگ گرفت چه کار کنم؟
مصرف زیاد چای، قهوه یا سیگار میتواند به مرور زمان باعث تغییر رنگ کامپوزیت های نگهدارنده شود. در حین جلسات جرم گیری و چکاپ منظم، دندانپزشک میتواند تا حد زیادی این لکه ها را با پولیش برطرف کند.
آیا سیم پشت دندان باعث حساسیت فلزی میشود؟
اگر سابقه حساسیت شدید به فلز نیکل دارید، حتماً قبل از نصب، موضوع را با متخصص ارتودنسی خود در میان بگذارید تا از سیم های جایگزین (مانند تیتانیوم) استفاده شود. این امر برای ارتودنسی دندان های حساس نیز مهم است.
آیا نگهدارنده ثابت مانع از حرکت طبیعی دندان ها میشود؟
نگهدارنده ثابت از حرکات ناخواسته و بازگشت به حالت نامرتب جلوگیری میکند، اما مانع از حرکات فیزیولوژیک بسیار جزئی دندان ها در داخل استخوان نمیشود. این دستگاه به هیچ وجه باعث “خشک” شدن دندان در استخوان نمیگردد.
اگر یکی از دندان های دارای نگهدارنده نیاز به عصب کشی پیدا کند، چه باید کرد؟
در این حالت، دندانپزشک میتواند با احتیاط و با کار کردن از سطح رویی دندان، درمان ریشه را بدون نیاز به برداشتن سیم پشت دندان انجام دهد.
آیا بعد از چند سال میتوانم سیم را بردارم و از پلاک متحرک استفاده کنم؟
بله، این امکان وجود دارد. اگر پس از چند سال به هر دلیلی (مانند دشواری در رعایت بهداشت) تصمیم به برداشتن نگهدارنده ثابت گرفتید، میتوانید با مشورت متخصص ارتودنسی، آن را با یک نگهدارنده متحرک مانند پلاک شفاف جایگزین کنید تا نتایج درمان شما همچنان حفظ شود.
منبع